بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان در دوره‌های اولیه نشانه‌های آشکاری ندارند و از سوی افراد مبتلا چندان جدی گرفته نمی‌شوند. در این بین گذر زمان تنها عاملی است که در پیشرفت سرطان برگشت ناپذیر بوده و دقیقا به همین دلیل، کمپین‌های زیادی برای اطلاع رسانی این بیماری به ویژه آن دسته‌ای که شیوعی بیشتر در میان زنان دارند در جهان به راه افتاده است زیرا شناخت بیماری در مراحل اولیه می‌تواند معادله مرگ و زندگی این بیماران تغییر دهد.
شایع‌ترین سرطانهای زنان
- سرطان رحم
سرطان رحم یا همان سرطان اندومتر، سرطانی است که در بافت رحم (اندومتریوم) اتفاق می افتد. انواع دیگری از این سرطان از جمله سرطان سارکوم رحم وجود دارد، که البته به مراتب کمتر از سرطان رحم شایع می باشد. این بیماری عمدتا در مراحل اولیه تشخیص داده می شود، زیرا با علائمی مانند ترشحات غیر طبیعی همراه می باشد. در چنین شرایطی امکان برداشتن بافت رحم و درمان این سرطان وجود دارد.
علائم سرطان رحم
- ترشحات غیر طبیعی از واژن
- خونریزی واژن
- درد به هنگام ادرار و مقاربت
- دردهای لگنی
تشخیص سرطان رحم
- معاینات لگنی، که پزشک به بررسی قسمت خارجی دستگاه تناسلی می پردازد. نحوه معاینه به این صورت می باشد، که پزشک دو انگشت خود را داخل واژن می کند و با دست دیگر، بر ناحیه شکم فشار وارد می کند، تا زمانی که رحم و تخمدان ها را احساس کند.
- هم چنین پزشک، دستگاهی به نام اسپکولوم را وارد واژن می کند، با باز شدن دهانه واژن، هرگونه تغییر و اختلال در واژن و دهانه رحم قابل تشخیص خواهد بود.
- استفاده از امواج صوتی و ایجاد تصاویری از رحم. ممکن است پزشک، جهت بررسی بافت اندومتریوم و بررسی وضعیت، تست اولتراسوند را تجویز کند، که امکان مشاهده هر گونه تغییر در غشای مخاط رحم نیز فراهم می گردد.
- استفاده از اسکوپ، جهت معاینه اندومتریوم. در طول هیستروسکوپی، هیستروسکوپ که لوله ای ظریف و انعطاف پذیر است، از طریق واژن و رحم، در داخل دهانه رحم قرار داده می شود. لنز این ابزار، امکان مشاهده و معاینه داخل رحم و شکم را فراهم می کند.
- برداشتن قسمتی از بافت جهت تست. در این حالت، نمونه ای از بافت داخلی رحم برداشته، و جهت بررسی به آزمایشگاه فرستاده می شود. این تست می تواند به صورت سرپایی و یا تحت بیهوشی نیز انجام شود.
درمان سرطان رحم
- جراحی :جراحی و در آوردن رحم، از جمله اقداماتی است که در درمان سرطان رحم توصیه می شود. در این شیوه جراحی که هیستروسکوپی، نام دارد، لوله های فالوپ و تخمدان ها نیز برداشته خواهند شد. این نکته را باید در نظر داشته باشید، که بعد از هیستروسکوپی، دیگر امکان باروری برای خانم ها وجود ندارد. در طول جراحی، پزشک به بررسی نواحی اطراف رحم می پردازد تا از متاستاز و پخش شدگی سرطان نیز اطمینان یابد. در این میان، مرحله سرطان نیز تشخیص داده خواهد شد.
- رادیوتراپی : در رادیوتراپی و یا استفاده از اشعه قوی ایکس، سلول های سرطانی نابود می شوند. در برخی بیماران، بعد از جراحی و به منظور به حداقل رسیدن احتمال بازگشت سرطان، رادیوتراپی نیز توصیه می شود. رادیوتراپی برای آن دسته از افرادی که بنا به هر دلیل، نمی توانند تحت جراحی قرار بگیرند، گزینه بسیار مناسبی می باشد.
- هورمون درمانی: هورمون درمانی، یکی دیگر از گزینه های درمانی است که با مصرف داروهایی همراه می باشد که باعث افزایش سطح هورمون ها در خون می شوند، و به دو صورت می باشد: اول مصرف داروهایی که باعث افزایش سطح هورمون پروژسترون در بدن می شوند، که مانع از رشد سلول های سرطانی خواهند شد دوم: مصرف داروهایی که باعث کاهش سطح هورمون استروژن در بدن می شوند، و سلول های سرطانی در واکنش با این داروها از بین می روند.
- شیمی درمانی: شیمی درمانی، روشی است که در آن، سلول های سرطانی با استفاده از مواد شیمیایی از بین می روند. ممکن است این مواد به صورت خوراکی (قرص) و یا از طریق تزریق وارد بدن شوند. این شیوه عمدتا در خانم هایی کهسرطان رحم پیشرفته ای دارند، و یا این که سرطان مجدد بازگشت داشته، توصیه می شود.
مراقبت های بعد از درمان سرطان رحم
- بعد از درمان سرطان، بهتر است هر ۳ تا ۶ ماه یک بار، و یک سال بعد از درمان ویزیت شوید. با انجام غربالگری های منظم، معاینات لگنی و تست پاپ اسمیر، از بازگشت مجدد سرطان نیز می توان پیشگیری کرد.
- در صورتی که علامت و نشانه ای از بازگشت مجدد سرطان دیده شود، عکس برداری و سی تی اسکن و یا بیوپسی نیز انجام خواهد شد. اما در صورتی که اختلال و تغییری مشاهده نشود، نیازی به انجام معاینات بیشتر و یا آزمایش خون نخواهد بود.
- برخی اقداماتی که بعد از درمان بایستی رعایت شوند، عبارتند از:
- داشتن رژیم غذایی سالم و مفید، مصرف هر چه بیشر غذاهای حاوی فیبر
- محدود کردن مصرف مشروبات الکلی
- ورزش و فعالیت بدنی بعد از درمان
- داشتن وزنی ایده آل
- سرطان تخمدان
درد در ناحیه لگن می تواند نشانه سرطان تخمدان باشد. اکثر سرطان های تخمدان در ابتدا پوشش بیرونی یا اپیتلیوم را در تخمدان ها درگیر می کنند. در مراحل اولیه سرطان ممکن است هیچ علائمی مشاهده نشده و یا علائم بسیار ناچیزی مشاهده شود. علائم سرطان تخمدان ممکن است مشابه علائم دیگر وضعیت ها یا شرایط، مثل سندروم پیش از قاعدگی، سندروم روده تحریک پذیر یا مشکل موقتی در مثانه باشد. تفاوت اصلی بین این سرطان و دیگر بیماری ها، ماندگاری و پیش رفت در میزان درد و علائم می باشد.
اولین علامت سرطان تخمدان شامل موارد زیر هستند:
- درد در ناحیه لگن، زیر شکم یا قسمت پایین بدن
- درد در پشت و کمر
- سوء هاضمه و سوزش سر دل
- احساس سیری زود هنگام
- تکرر ادرار
- درد هنگام آمیزش جنسی
- تغییر در گوارش و عملکرد روده مثل یبوست
علائم سرطان تخمدان پیشرفته
- حالت تهوع
- کاهش وزن ناگهانی
- تنفس با دشواری
- خستگی مفرط
- کم اشتهایی
تشخیص سرطان تخمدان
جهت تشخیص پزشک به معاینه ناحیه لگن جهت لمس هر گونه مورد مشکوک در رحم و تخمدان ها می پردازد. همچنین سابقه خانوادگی و سابقه دارویی بیمار چک می شود. آزمایشات زیر جهت کمک به تشخیص سرطان تخمدان صورت می گیرد :
آزمایش خون : جهت سنجش یک فاکتور خاص در خون به نام CA-125 صورت می گیرد.
آزمایشات دیداری : سونوگرافی ناحیه واژینال، ام آر آی ، سی تی اسکن و غیره صورت می گیرد.
لاپاراسکوپی : یک لاپاراسکوپ (لوله مجهز به دوربین ) از طریق جراحی وارد قسمت زیرین شکم شده و به پزشک این قابلیت را می دهد که وضعیت تخمدان ها را مشاهده کرده و در صورت لزوم از بافت آن جهت کشت، نمونه بگیرد.
کلونوسکوپی : در صورتی که یبوست یا خونریزی در ناحیه مقعد دیده شود، احتمالاً برای چک کردن روده بزرگ و یا کلون، نیاز به کلونوسکوپی می باشد.
آسپیراسیون مایع شکم : در صورتی که شکم فرد بیمار ورم کرده باشد، احتمالاً مقداری مایع در زیر شکم جمع شده، که می توان با استفاده از سرنگ مقداری از آن را برای آزمایشات نمونه گرفت.
بایوپسی : راه معمول تشخیص سرطان تخمدان، برداشتن تومور یا قسمتی از تومور و انجام آزمایشات مربوطه جهت یافتن سلول های سرطانی می باشد.
درمان سرطان تخمدان
ممکن است شامل جراحی، شیمی درمانی، پرتو درمانی، هورمون تراپی یا درمان موضعی باشد. اغلب بیشتر از چند روش درمان مورد نیاز است.
نوع درمان بستگی به خیلی از فاکتور ها دارد مانند نوع سرطان تخمدان، درجه و مرحله پیش رفت آن و همچنین سلامت کلی بیمار.
- سرطان سینه
سرطان سینه یکی از رایج ترین سرطان ها در دنیا و دومین عامل مرگ و میر در میان خانم‌ها می‌باشد. خوشبختانه در حال حاضر میزان مرگ و میر ناشی از سرطان سینه در سال‌های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. این امر می تواند به دلیل آگاهی بیشتر و غربالگری و تسخیص به موقع برای این نوع سرطان باشد.
مهم ترین و شایع ترین علامت سرطان سینه وجود توده‌ای در سینه فرد است که درد ندارد. افزایش سن، ژنتیک و وجود فرد مبتلا به سرطان سینه در یک خانواده، خطر ابتلا به سرطان سینه در فرد را افزایش می دهد.
سرطان سینه چیست؟
پستان از غدد شیر و کانالهایی که شیر را به نوک پستان منتقل می نمایند تشکیل می گردد. به افزایش بدون کنترل و نامنظم سلولهای پوشش دهنده غدد شیر و کانالهای آن و با ادامه افزایش آن با پخش شدن در نقاط مختلف بدن از طریق خون و لنف ها سرطان سینه گفته می شود. سرطان پستان پس از سرطان کبد، شایع ترین نوع سرطان در جهان می باشد.
علائم سرطان سینه
- وجود توده جدید در سینه: معمولا توده ای را که در سینه ها یافت میشود با سرطان سینه مرتبط هستند.اما همه ی این توده ها نشان دهنده سرطان نیستند. توده هایی که سفت با گوشه‌های نا منظم باشد و تا بعد از عادت ماهانه بعدی از بین نرود و در در اطراف استخوان ترقوه یا زیر بازو‌ها رویت شوند، احتمالی بیشتری دارد که توده‌ای سرطانی باشد. توده های مشکوک به سرطان در لمس به صورت سفت یا سخت، گاه غیرمتحرک و با چسبندگی به اطراف لمس می شوند. همان گونه که قبلاً گفته شد، اغلب این توده ها منفرد و بدون درد هستند.
وجود درد در سینه یا حساس شدن آن:غده‌های تشکیل شده در سینه معمولاً بدون درد هستند، اما درد سینه یا حساسیت موجود در سینه می‌تواند علامت سرطان سینه باشد. - تغییراتی در سایز سینه: تغییرات ایجاد شده در اندازه ی سینه ها می تواند نشان دهنده ی وجود سرطان باشد. اگر احساس می کنید سینه های تان ملتهب و ورم کرده و یا به اندازه غیرعادی در آمده است، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
- فرورفتگی نوک سینه: نوک پستان فرورفته هم از علائم سرطان سینه است. حواس‌تان به نوک پستان باشد که ممکن است به سمت داخل چرخیده باشد یا صاف شده باشد.
- خونریزی‌های غیرطبیعی زنانه : هر نوع خونریزی که خارج از عادت ماهانه بروز کند، باید مورد بررسی پزشکی قرار بگیرد، چون می تواند جزو اولین علائم سرطان سینه یا بیماری های دیگر باشد.معمولا خانم هایی که دچار چنین مشکلی هستند، تجربه ی خونریزی های جزئی از ناحیه ی نوک سینه ها را نیز دارند. در هر صورت اگر دچار خونریزی غیر عادی شده اید،حتما به پزشک مراجعه کنید.
- ترشحات سینه: ممکن است متوجه ترشح غیرمعمولی از نوک سینه‌تان شوید. ترشح ازنوک سینه همانقدر که ممکن است بی اهمیت باشد، همان اندازه حایز اهمیت و یکی از نشانه‌های سرطان سینه است. اگر فرد ترشح خودبخودی از نوک سینه به رنگ زرد شفاف، خونی یا خونابه ای داشته باشد و حس کند لباس زیرش خونی و خیس شده است و این ترشح فقط از یک مجرا و از یک سینه باشد، می تواند علامت سرطان سینه باشد.
- تغییرات در پوست سینه: پوست انداختن، پوسته پوسته شدن پوست سینه یکی دیگر از علائم سرطان سینه که بسیار مهم و قابل توجه است. به طور کلی قرمزی و خارش نوک پستان همراه با پوسته پوسته شدن و ترک خوردن آن، می تواند علامت نوعی از سرطان پستان به نام پاژه باشد مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
- احساس خستگی مفرط : احساس شدید خستگی که علیرغم استراحت و خواب به میزان کافی برطرف نمی‌شود باید مورد بررسی قرار گیرد. همچنین اختلال خواب نیز ممکن است از علائم ابتلاء به سرطان سینه باشد.
راه‌های تشخیص سرطان سینه
اینکه یک خانم با علائم سرطان سینه آشنا باشد و به بافت سینه‌اش توجه کند بسیار مهم است، زیرا توده و یا تغییرات جدید را تشخیص میدهد. اما اگر سرطان یک مرحله زودتر تشخیص داده شود به درمان و بهبود بیمار کمک می‌کند و عاقبت بهتری برای بیمار رقم می‌زند. سه روش شناخته شده برای تشخیص زودرس سرطان سینه وجود دارد که عبارتند از:
- خودآزمایی پستان: معاینه ی سینه به صورت ماهیانه توسط فرد، برای تمامی خانم ها امکان پذیر است. بهترین زمان برای معاینه بعد از دوران قاعدگی است؛ زیرا در آن زمان دردناکی سینه که مربوط به هورمون ها است وجود ندارد.
- معاینه پستان توسط پزشک :پزشک همچنین درباره سابقه پزشکی مانند داروهایی که مصرف می‌کنید و سابقه خانوادگی بیماری در بستگان درجه اول تان پرسش‌هایی را مطرح کند. به علاوه تست‌های معمولی وجود دارد که پزشک ممکن است بخواهد هر یک از آن‌ها را انجام بدهید.این احتمال وجود دارد که پزشک در کنار دیگر آزمایش ها، در خواست MRI نیز کند. MRI یک روش تصویر برداری غیر تهاجمی است که برای بررسی بافت سینه میتوان از آن استفاده کرد.
- ماموگرافی:ماموگرافی روشی برای بررسی پستان با دوزو و میزان پایین اشعه ایکس می باشد و یکی از موثرترین راه های تشخیص سرطان پستان است، بهترین زمان برای انجام ماموگرافی غربالگری (نه تشخیصی) از سنین بالای ۴۰ سال است و به زنان بالای ۴۰ سال که قصد چکاپ دارند، توصیه به انجام ماموگرافی داریم.
- سرطان دهانه رحم
دهانه رحم انتهای واژن را به رحم وصل می کند. در دوره های قاعدگی خون خارج شده از رحم از طریق دهانه رحم وارد واژن شده و سپس از بدن خارج میشود. سرطان دهانه رحم یکی از سرطانهای شایع در دستگاه تناسلی زنان است.
سرطان دهانه رحم چگونه شروع میشود؟
سرطان در سلولهای سازنده بافت های سرویکس آغاز می شود. در حالت طبیعی سلول های دهانه رحم رشد می کنند و تقسیم می شوند. تقسیم سلولی تا زمانی که به صورت کنترل شده صورت گیرد هیچ مشکلی به وجود نمی آید. اما در صورتی که تقسیم سلولی از کنترل خارج شود و سلول های پیر یا آسیب دیده از بین نروند یک توده بافتی به نام تومور ایجاد می شود. سرطان دهانه رحم در سلول های سطحی آغاز شده و به مرور زمان می تواند بافت های عمیق تر و بافت های اطراف را مورد تهاجم قرار بدهد.
علائم شایع سرطان دهانه رحم چیست؟
هر چند علائم می تواند در افراد مختلف یکسان نباشد، اما رایج ترین علائم سرطان دهانه رحم عبارتند از:
- خونریزی غیرطبیعی واژینال
- ترشحات بد بوی واژینال
- خونریزی واژن در بین عادات ماهیانه
- احساس درد و مشاهده خونریزی در حین مقاربت
در صورتی که سرطان در مراحل اولیه خود باشد و پیشرفت نکرده باشد بانوانی که فعالیت جنسی ندارند ممکن است فاقد علائم فوق باشند.
روشهای تشخیص سرطان دهانه رحم چیست؟
انجام درمان مناسب مبتنی بر تشخیص شدت پیشرفت سرطان است. پزشک متخصص با یکی از روش های زیر بیمار را مورد آزمایش قرار میدهد:
- پاپ اسمیر (آزمایش پاپ اسمیر): یکی از بهترین روش های تشخیص سرطان دهانه رحم پاپ اسمیر است. هر چند این آزمایش به عنوان یک روش تشخیصی برای انواع خاصی از عفونت های ویروسی نیز به کار می رود. برای انجام این آزمایش سلول های دهانه رحم به آرامی جهت بررسی سلول های سرطانی، غیر سرطانی و HPV (پاپیلوم انسانی) برداشته می شود.
- معاینه دهانه رحم: پزشک با استفاده ازکولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی معاینه می کند. کولپوسکوپ برای پزشک امکان دید بهتر از نواحلی داخل واژن را فراهم می کند. بسیاری از ضایعات پیش سرطانی از طریق معاینه قابل تشخیص هستند. کولپوسکوپ از روشهای بدون خطر و عوارض است.
- بیوپسی (برداشتن نمونه بافتی): در این روش قسمتی از بافت دهانه رحم برای جستجوی سلول های سرطانی جدا می شود. بیوپسی ممکن است با بی حسی موضعی در مطب پزشک انجام شود. برداشتن نمونه بافتی ممکن است منجر به کمی خونریزی و ترشح شود که طبیعی است و جای نگرانی نیست. لازم به ذکر است بیوپسی تنها روش تشخیص قطعی کانسر در ناحیه رحم است.
روشهای درمان سرطان دهانه رحم
نوع درمان در هر بیمار با توجه اندازه تومور و محل انتشار سرطان می تواند متفاوت باشد. روشهای درمانی برای کانسر سرویکس شامل موارد زیر است:
- جراحی: در افرادی که در مراحل اولیه بیماری هستند جراح اقدام به برداشتن بخشی از سرویکس، قسمتی از واژن ویا غدد لنفاوی لگن می کند. در صورت پیشرفت سرطان کل سرویکس ورحم برداشته میشود. بعد از برداشتن رحم قاعدگی قطع شده و زنان قدرت باروری خود را از دست می دهند.
- رادیو تراپی: در این روش با استفاده از اشعه با انرژی بالا سلول های سرطانی از بین می روند. رادیوتراپی ممکن است بعد از جراحی برای کاهش احتمال بازگشت سرطان و کشتن سلول های سرطانی باقی ماند. هر چند اشعه درمانی درد ندارد ولی ممکن است عوارضی مانند تهوع، استفراغ و یا مشکلات ادراری به همراه داشته باشد.
- شیمی درمانی: در شیمی درمانی از دارو برای جلوگیری از تقسیم و رشد سلول های سرطانی استفاه می شود. این داروها ممکن است به صورت تزریق از ورید و یا خوراکی باشند. مدت زمان شیمی درمانی توسط آنکولوژیست تعیین می شود. طول درمان برای تمام بیماران یکسان نخواهد بود.
پیشگیری از سرطان دهانه رحم
- این پیشگیری می تواند به صورت اولیه باشد که فرد می تواند واکسن HPV استفاده کند.
- پیشگیری می تواند به صورت ثانویه باشد که همان انجام تست پاپ اسمیر می باشد . یعنی وقتی در نتیجه تست یک سلول غیر طبیعی وجود داشته باشد پزشک برای برسی بیشتر انجام کولپوسکوپی را تجویز می کند . که در این روش دهانه رحم را با بزرگنمایی می بینند و اگر ضایعه ای مشاهده شود بیوپسی انجام می شود و بر اساس اطلاعات به دست آمده می توان ضایعه را در مراحل پیشرفت تشخیص داد و درمان را شروع کرد و از بروز بدخیمی جلوگیری کرد .پس از کولپوسکوپی ، در صورت نیاز بیوپسی انجام شده و بر اساس اطلاعات بدست آمده، میتوان ضایعه را در مراحل ” پیش بدخیم” تشخیص داد و درمان را شروع کرد و از بروز بدخیمی جلوگیری نمود. اگر بتوان سلول های غیر طبیعی را در مراحل اولیه تشخیص بدهیم درمان به راحتی انجام داد . در خیلی از موارد انجام پاپ اسمیر را در کشور ما لحاظ نمی کنند و با پیشرفت بیماری و خونریزی های شدید مراجعه می کنند . لطفا در خصوص انجام تست پاپ اسمیر کوتاهی نکنید زیرا سلامتی شما ، سلامتی خانواده را تحت الشعاع قرار می دهد .
