خشکی واژن
یکی از مشکلاتی که بسیاری از بانوان با آن روبهرو هستند، خشکی واژن است. معمولا این عارضه در زمان تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی و همچنین در اثر برخی از داروها بروز می‌یابد. بسیاری از بانوان پس از یائسگی با کاهش استروژن با این مشکل مواجه می‌شوند.
دیواره‌های واژن به طور فراوان دارای پروتئین‌های گیرنده استروژن در سطح سلول‌های خود هستند. در زمان یائسگی به علت کاهش سطح استروژن این امکان وجود دارد که دیواره‌های واژن حالت الاستیکی و انعطاف‌پذیری خود را از دست بدهند و به تدریج حالت سفت و شکننده به خود بگیرند. در این زمان پوست بسیار نازک شده و در اثر هر تماسی پاره می‌شود و حتی ممکن است خونریزی در پی مقاربت نیز به وجود آید.
کسانی که به خشکی واژن دچار شده‌اند، وضعیت بسیار ناراحت‌کننده‌ایی را تجربه می‌کنند. به طوری که علاوه بر حس درد در زمان رابطه جنسی ممکن است در ناحیه واژن خود احساس خشکی و خارش و سوزش نیز داشته باشند. همچنین برخی افراد در پی این عارضه درگیر عفونت‌های دستگاه ادراری نیز خواهند شد. در این صورت ممکن است تکرر ادرار داشته باشند.
به طور کلی در اثر کاهش استروژن رطوبت موجود در واژن نیز کاهش یافته و باعث بروز سوزش و نازک شدن دیواره واژن خواهد شد. خوشبختانه امروزه درمان‌های متنوعی برای آن وجود دارد که توسط پزشک متخصص تجویز می‌شوند.
علل بروز خشکی در واژن
افراد در مواجه با این مشکل این سوال را از خودشان می‌پرسند که خشکی واژن علتش چیه؟ همانطور که قبلا به آن اشاره شد، سطح استروژن در بروز خشکی واژن موثر است. به طوری که در صورت کاهش سطح آن، دیواره واژن از حالت انعطاف پذیر و قابل انبساط خود خارج شده و علائم دردناک و ناراحت‌کننده‌ایی را به همراه دارد.
در واقع کاهش استروژن یکی از اصلی‌ترین علل بروز این عارضه در بانوان است. با این حال عوامل زیادی بر سطح استروژن تاثیر می‌گذارند که باعث بروز علائمی در این بیماری می‌شوند. از این عوامل می‌توان به زایمان و شیردهی اشاره کرد. همچنین این امکان وجود دارد که برخی افراد با خشکی واژن در شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز روبهرو می‌شوند. برداشتن تخمدان‌ها و داروهای ضد استروژن در درمان فیبروم رحم نیز از دیگر عواملی است که باعث کاهش سطح استروژن خواهند شد.
با این حال دلایلی دیگر در خشکی واژن اثر دارند. به طور مثال سندرم شوگرن که نوعی اختلال خود ایمنی محسوب می‌شود، به سلول‌های بدن که مسئول رطوبت‌سازی هستند حمله کرده و باعث کاهش رطوبت خواهند شد. ممکن است سلول هدف در این سندرم سلول‌های دیواره واژن باشند در این صورت رطوبت واژن کاهش یافته و واژن خشک می‌شود.
همچنین این امکان وجود دارد که مصرف داروهای ضد آلرژی و سرماخوردگی و همچنین داروهای ضد افسردگی نیز در بروز این عارضه نقش داشته باشند.
تشخیص خشکی واژن
برای تشخیص خشکی در واژن باید هر گونه حس سوزش و خارش در این ناحیه را به پزشک متخصص زنان اطلاع داد. همچنین مدت مواجه با این علائم و عوامل موثر در شدت بروز آن‌ها و یا برطرف شدن این نشانه‌ها نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، که ممکن است پزشک در این رابطه سوالاتی بپرسد.
همچنین پزشک برای تشخیص خشکی واژن با معاینه لگنی افراد، واژن را از نظر وجود داشتن هر گونه قرمزی و التهاب و نازک بودن بافت آن بررسی می‌کند. این معاینه به پزشک کمک خواهد کرد که بتواند علت اصلی بروز این عارضه را از علل احتمالی دیگر از جمله عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت‌های واژن تفکیک کند.
در بسیاری از موارد امکان دارد پزشک در حین معاینه لگنی از دیواره واژن و همینطور دهانه رحم افراد از سلول و بافت‌های این ناحیه جهت انجام آزمایش پاپ اسمیر نمونه‌برداری کند و به آزمایشگاه ارسال کند. این کار در تشخیص بهتر به پزشک کمک خواهد کرد.
درمان‌های موثر در خشکی ناحیه تناسلی بانوان
امروزه درمان‌های متنوعی برای برطرف نمودن خشکی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این درمان به صورت هورمونی و غیرهورمونی انجام می‌شو. به طوری که می‌توان گفت استفاده از درمان‌های غیرهورمونی جایگزین درمان‌های هورمونی شده است. درصورت عدم پاسخ درمان‌های غیرهورمونی به این عارضه از روش‌های هورمونی استفاده می‌شود.
به طور کلی در صورت عدم درمان این عارضه ممکن است با گذشت زمان وضعیت افراد نیز بدتر شود. درمان‌های غیرهورمونی همان گزینه‌های درمان خشکی واژن فوری خانگی است. این درمان می‌تواند بر روی علائم اثر گذاشته و به تسکین و کاهش ناراحتی‌ها کمک کند.
درمان‌ها غیرهورمونی
یکی از بهترین روش برای بهبود خشکی واژن درمان به وسیله مرطوب کننده واژن و روان کننده‌های مبتنی بر آب است. می‌توان گفت که استفاده از مرطوب‌کننده واژن است. مرطوب‌کنند‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد مخصوص این ناحیه هستند و هر چند روز یکبار باید استفاده شوند تا علائم موجود کاهش یابد. باید به این نکته توجه کرد که استفاده از مرطوب‌کننده‌های دیگر و یا سایر لوازم آرایشی می‌تواند خطرناک باشد؛ پس باید از استفاده این نوع مواد جدا خودداری کرد.
همچنین استفاده از روان‌کننده بر پایه آب می‌تواند در تسکین درد و یا ناراحتی‌ها به خصوص در حین رابطه جنسی موثر باشد. البته باید توجه نمود که روان‌کننده مصرفی نباید دارای ژل پترولیوم و یا گلیسرین باشد. گلیسرین باعث تحریک و افزایش حساسیت بافت واژن می‌شود؛ در حالی که ژل پترولیوم باعث افزایش احتمال پارگی کاندوم‌هایی از جنس لاتکس می‌گردد.
درمان هورمونی خشکی واژن
اصلی‌ترین و البته رایج‌ترین درمان خشکی واژن استروژن درمانی موضعی است. این نوع درمان به کاهش علائم کمک موثری می‌کند. اما همانند هورمون درمانی با قرص‌ها اثر قابل توجه‌ای ندارد چرا که وارد جریان خون فرد نمی‌شود.
بسیاری از بانوان از این روش برای درمان خشکی واژن خود استفاده می‌کنند. این روش نیز به سه صورت قابل انجام است. حلقه واژینال، قرص و کرم‌های مخصوص واژن از جمله داروهای مصرفی در درمان این عارضه است.
حلقه واژینال نوعی حلقه نرم و منعطف است که توسط پزشک در واژن قرار می‌گیرد، به طوری که استروژن به بافت‌ها آزاد شود. طول مدت استفاده از آن 3 ماه است و پس از گذشت این زمان باید تعویض گردد.
در درمان بعدی از قرص خشکی واژن به نام واژیفم استفاده می‌شود. مدت استفاده آن دو هفته است و باید با استفاده از یک اپلیکاتور یکبار مصرف این قرص حدود دوبار در روز در واژن قرار گیرد. کرم‌های مورد استفاده نیز شامل Estrace و Premarin است. این کرم‌ها نیز با استفاده از یک اپلیکاتور مصرف می‌شوند. کرم‌های واژینال باید یک تا سه بار در هفته به مدت یک تا دو هفته استفاده شود.
آر اف واژینال
یکی از روش‌های درمانی نسبتا جدید، آر اف واژینال است؛ که از گرما و امواج رادیوفرکانسی در لایه‌های عمیق پوست برای کلاژن سازی استفاده می‌کند. این روش کاملاً غیر تهاجمی بوده و گردش خون داخل پوست را افزایش می‌دهد. برای این کار پروب دستگاه (سر دستگاه آر اف واژینال) داخل واژن فرستاده می‌شود. امواج این دستگاه به عمق بافت‌های واژن نفوذ می‌کند. این روش به صورت کاملا بی‌درد و سرپایی در مطب انجام می‌شود و هیچ گونه عارضه‌ای با خود به همراه ندارد.
هر جلسه انجام روش درمانی آر اف واژینال، بسته به تشخیص پزشک بین 15 تا 30 دقیقه تعیین می‌شود. تعداد جلسات آن نیز، بسته به شدت مشکل بیمار، متغیر است و تقریبا نیاز به 1 تا 4 جلسه خواهد بود. فاصله میان جلسات تقریبا 2 تا 4 هفته است تا بیمار مجددا برای درمان به پزشک مراجعه کند.
دستگاه پلاسماتراپی
این دستگاه، عملکردی همچون دستگاه آر اف واژینال دارد. به این صورت که در داخل واژن قرار گرفته و با تولید امواج پلاسما به عنوان نوع خاصی از امواج، منجر به کلاژن‌سازی و جوانسازی بافت واژن می‌گردد. از این دستگاه مخصوصا برای خانم‌هایی که درگیر عفونت‌های مزمن یا زخم مزمن ناحیه تناسلی هستند، استفاده می‌شود. این روش هیچ گونه دردی ندارد و به صورت سرپایی می‌توان آن را در مطب انجام داد.
دستگاه دی بی دی پلاسما (اوزون‌تراپی)
این دستگاه با تبدیل گاز اکسیژن به اوزون، کمک می‌کند تا اکسیژن بهتر به ناحیه تناسلی برسد. در نهایت به تحریک خون‌رسانی و افزایش جریان خون و تحریک کلاژن‌سازی و جوانسازی ناحیه واژن کمک کند. این روش درمانی هم، همچون دیگر روش‌ها بدون درد بوده و به صورت سرپایی در مطب انجام می‌شود.
عوارض جانبی استفاده از محصولات دارای استروژن
همانطور که می‌دانید هر محصول درمانی عوارضی نیز به دنبال دارد. درمان‌های هورمونی مورد استفاده در خشکی واژن نیز می‌تواند عوارضی را برای افراد بیمار ایجاد کند. عوارض احتمالی در پی استروژن درمانی به طور معمول خونریزی واژینال و درد سینه خواهد بود.
همچنین در صورت وجود هرگونه از موارد زیر بهتر است از استروژن موضعی استفاده نشود:
- اگر سرطان سینه دارید از استفاده از ترکیبات استروژن‌دار اجتناب شود. به خصوص اگر در این حین یک مهار کننده آروماتاز استفاده می‌شود.
- همچنین در صورت داشتن سابقه سرطان آندومتر نیز باید در مصرف آن احتیاط کرد.
- در صورت خونریزی واژینال بدون دانستن دلیل دارد.
- اگر باردار و یا شیرده هستند.
جمع بندی
به طور کلی خشکی واژن یکی از مشکلات رایج بانوان است که اغلب پس از یائسگی (یائسگی زودرس) با آن درگیر خواهند شد. این مشکل در واقع در اثر کاهش سطح استروژن ایجاد می‌شود؛ که با نشانه‌هایی مثل خارش و سوزش قابل تشخیص خواهد بود. عوامل متعددی در بروز این مشکل نقش دارند.
با این حال پزشکان با معاینه لگنی و آزمایش‌های لازم، آن را تشخیص داده و درمانی را برای آن در نظر می‌گیرند. خانم دکتر میترا عبدلی متخصص زنان و زایمان معمولا با تجویز یکی از روش‌های درمانی که در این مقاله به آن اشاره شده است، علائم بیمار را کاهش داده و این ناراحتی را تسکین می‌دهد.
در صورتی که خانمی به دلیل بروز مشکل خشکی واژن به دکتر عبدلی مراجعه کند، به این صورت درمان ایشان انجام خواهد شد:
ابتدا در یک جلسه، شرح حال کاملی از بیماری‌های احتمالی که ممکن است وجود داشته باشد، از ایشان گرفته می‌شود. سپس یک معاینه لگنی انجام خواهد شد. حتی ممکن است از ایشان یک سری آزمایش‌های هورمونی درخواست شود. پس از آنکه علت بیماری مشخص شد، حال درمان بیماری بر اساس علت خشکی واژن شروع خواهد شد.
درمان این مشکل، به دو صورت انجام می‌شود که یک سری درمان‌های دارویی هستند و نوع دیگر درمان با برخی دستگاه‌ها و امواج. دستگاه‌هایی که در مطب دکتر عبدلی وجود دارند، دستگاه دی بی دی پلاسما ( اوزون‌تراپی )، دستگاه پلاسماتراپی و دستگاه آر اف واژینال. در هر سه روش، همانطور که در متن اشاره نمودیم، تعداد جلسات متغیر بوده و این مسئله تعیین کننده میزان هزینه روش درمان نیز خواهد بود.
همچنین بیماران برای انجام هر یک از این روش‌ها، می‌توانند در همان جلسه که برای دریافت ویزیت مراجعه می‌کنند، اقدام نمایند. البته در روش اوزون‌تراپی و پلاسماتراپی، معمولا تعداد جلسات بین 4 تا 6 جلسه، متغیر است و این مسئله به تشخیص پزشک بستگی خواهد داشت.
سوالات متداول
- احساس خشکی واژن چگونه است؟
این عارضه معمولا با خارش و سوزش همراه است. همچنین ممکن است که در حین رابطه جنسی و یا بعد از آن افراد کمی احساس درد را تجربه کنند.
- چه مواد طبیعی می‌تواند علائم خشکی در واژن را کاهش دهد؟
به طور معمول برخی از پزشکان بعضی از مواد غذایی را برای رطوبت‌سازی در این ناحیه پیشنهاد می‌دهند. همچنین افراد می‌تواند با نوشیدن آب و هیدراته کردن بدن خود رطوبت نواحی مختلف بدن خود را حفظ کنند.
- استروژن درمانی موضعی در درمان خشکی واژن به چه صورت است؟
پس از مراجعه به پزشک خود ممکن است برای برطرف کردن علائم موجود پزشک متخصص از روش استروژن درمانی استفاده کند. استروژن به اشکال مختلفی قابلیت مصرف دارد، به طوری که در درمان این عارضه ممکن است پزشک یکی از اشکال استروژن همچون حلقه واژن، ژل مناسب برای خشکی واژن، کرم واژینال و قرص‌های واژینال را تجویز کند.
- آیا احساس خشکی در واژن بانوان همیشگی است؟
معمولا عارضه در اثر کاهش استروژن در سلول‌های دیواره واژن رخ می‌دهد. این امکان دارد به صورت دائمی و یا موقتی باشد. اما با این حال درمان‌هایی در جهت کاهش نشانه‌ها و علائم آن به بیماران توصیه می‌شود. این عارضه در زمان‌های مختلف برای بانوان رخ می‌دهد اما بیشترین احتمال بروز آن در زمان یائسگی خواهد بود.
- مدت زمان بهبودی خشکی واژن چقدر طول می‌کشد؟
زمانی که بیماران از پوست خود به طور صحیح مراقبت کنند، علائم آن مثل خارش و پوسته پوسته شدن باید در عرض یک تا دو هفته از بین برود. همچنین هنگام استفاده از مرطوب‌کننده‌ی مناسب بعد از چند دقیقه پوست واژن نرم‌تر خواهد شد.
https://www.webmd.com/women/guide/vaginal-dryness-causes-moisturizing-treatments
https://blogs.webmd.com/womens-health/20200608/how-to-treat-vaginal-dryness-in-menopause
https://www.webmd.com/women/remedies-vaginal-dryness
