یائسگی زودرس چیست؟

از شایع‌ترین مشکلاتی که در بعضی از بانوان می‌توان شاهد آن بود، یائسگی زودرس است. از میان بانوان زیر 40 سال حدود 1 درصد آنها دغدغه چنین مشکلی را دارند. البته لازم به ذکر است اکثر زنان در بین 40 تا 45 سالگی با این مشکل مواجه می‌شوند. به این صورت که برخی از آنان قبل از 45 سالگی می‌توانند شاهد آخرین قاعدگی خود باشند.

همچنین اگر یائسگی آنها مربوط به عمل جراحی و درمان سرطان باشد به آن یائسگی پیش‌رس می‌گویند. به این صورت که قبل از آخرین قاعدگی خود، دوره‌های نامنظمی دارند. یا علائمی مانند دوره‌های طولانی مدت یا کوتاه مدت در قائدگی، لکه بینی یا تغییر در خونریزی واژینال در دوران قاعدگی، که نشانه‌های یائسگی است را، مشاهده می‌کنند. این افراد در نهایت باید به پزشک متخصص مراجعه کنند.

بهتر است بدانید از نظر هورمونی یائسگی زودرس با یائسگی طبیعی مشابه یکدیگر هستند. به طوری که تخمدان‌ها، یا استروژن تولید نمی‌کنند یا استروژن بسیار کمی تولید می‌کنند. همچنین تخمک‌گذاری امکان دارد به طور کامل یا با حداقل درصد بالایی، متوقف شود. هرچند برخی اوقات ممکن است تخمدان‌ها به مدت کوتاهی فعالیت کرده و تخمک‌گذاری کنند که امکان بارداری مجدد در این دسته بانوان بسیار وجود دارد.

همچنین این نکته را به خاطر داشته باشید که یائسگی زودرس به معنی پیری زودرس در میان بانوان نیست. بلکه تنها تخمدان‌های آنها به طور طبیعی عمل نمی‌کند. پس نمی‌توانیم بروز چنین مشکلی را نوعی پیری در بانوان بیان کنیم. تنها باید زیر نظر پزشک، اقدام به درمان آن نمود.

علائم یائسگی زودرس

همانطور که گفته شد اولین علائم یائسگی زودرس مانند نشانه‌های یائسگی در زمان طبیعی است. همچنین علائمی که در یائسگی پیش‌رس به دلیل عمل جراحی و یا درمان‌های سرطان رخ می‌دهد، به خاطر تغییراتی که به طور ناگهان اتفاق می‌افتد، امکان دارد شدیدتر باشد. در ادامه به برخی از علائم رایج یائسگی زنان اشاره می‌کنیم:

تغییر در خلق و خوی زنان
ایجاد درد در سینه
میگرن
کم شده میل جنسی
خارش بر روی پوست
افزایش وزن به خاطر کاهش سطح متابولیسم پایه
احساس خستگی
اختلالات خواب
عرق‌ریزی شبانه
مشتعل شدن
نازک شدن دیواره واژن

علل ایجاد یائسگی پیش از موعد طبیعی

قطعا هر نوع بیماری علل مختلفی برای ایجاد دارد. یائسگی زودرس نیز در این خصوص مستثنی نیست. به همین دلیل می‌توان گفت ایجاد این مشکل زودتر از زمان مناسب به خاطر عوامل خاصی خواهد بود؛ که برخی علل یائسگی زودرس به شرح زیر هستند:

عدم بلوغ اولیه تخمدان

عدم بلوغ یا به اصطلاح نارسایی اولیه تخمدان‌ها در مواقعی اتفاق می‌افتد که دوران قاعدگی در سنی زودتر از زمان مورد انتظار و به طور ناگهانی متوقف گردد. این مورد در میان حدود 1 درصد از جمعیت بانوان اتفاق می‌افتد. هر چند می‌تواند گفت برای 60 درصد بروز این مورد، علل خاصی ندارد.

یائسگی بعد از درمان سرطان

به طور کلی می‌توان بیان کرد که تمامی درمان‌هایی که برای سرطان انجام می‌شوند منجر به یائسگی زودرس نخواهند شد. تنها درمان‌هایی مثل شیمی‌درمانی و رادیوتراپی باعث از کارافتادگی تخمدان‌ها در بدن خانم‌ها می‌شوند.

ناسازگاری‌های ژنتیکی

از جمله ناهنجاری‌های ژنتیکی می‌توان به کروموزوم‌ها اشاره کرد که امکان دارد غیرطبیعی باشند. این ناهنجاری‌های کروموزوم‌های جنسی مانند سندرم ترنر، مشکلات داشتن کروموزم Y که معمولا در مردان رخ می‌دهد و سندروم X شکننده خواهد بود.

بی‌نظمی‌های خود ایمنی

در این مورد بدن انسان مشغول به تولید آنتی‌بادی‌های غیر عادی است که به برخی از بافت‌های بدن مانند تخمدان‌ها حمله کرده و به آنها آسیب خواهد رساند.

برداشتن تخمدان با جراحی

یائسگی زودرس امکان دارد در زمان برداشتن تخمدان و رحم به وجود آید. این جراحی معمولا به دلیل سرطان و برخی شرایط سلامتی مثل اندومتریوز ممکن است ضروری تشخیص داده شود. در نهایت می‌توان گفت جراحی در تخمدان یا به اصطلاح اوفورکتومی دو طرفه باعث پایان دوران قاعدگی و بروز یائسگی می‌شود.

جراحی برای برداشتن رحم

یکی دیگر از مواردی که به دوران قاعدگی پایان می‌دهد جراحی و برداشتن رحم یا به اصطلاح هیسترکتومی همراه با برداشتن تخمدان‌ها است.

عوارض اختلال یائسگی زودرس در زنان

بهتر است بدانید زنانی که یائسه شدن را در زمانی زودتر از وقت مناسب تجربه می‌کنند؛ ممکن است با برخی اختلالات در سلامتی خود مواجه گردند. به این صورت که آنها نسبت به مردم عادی بیشتر در معرض خطر مرگ زودرس، پوکی استخوان، بیماری‌ ایسکمیک قلبی، عدم بارداری و اختلالات روانی و جنسی و… قرار خواهند گرفت.

شایان ذکر است که در سال‌های گذشته بارداری در زنانی که دچار یائسگی زودرس شده‌اند امری نادر بوده؛ اما امروز با پیشرفت علم در اهدای تخمک باعث امیدواری در زنان شده است. همچنین پزشکان برای کاهش عوارض نامطلوب در خصوص این مشکل، درمان‌های جایگزین هورمونی را برای بانوان در نظر می‌گیرند.

از سوی دیگر می‌توان گفت بانوانی که مشکل یائسگی زودرس را دارند بیشتر در معرض خطرات پوکی استخوان و تراکم پایین استخوان و یا بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرند. زنانی که به نارسایی اولیه تخمدان مبتلا هستند بر خلاف زنانی که عملکرد تخمدانی طبیعی دارند، رضایت کمتری نسبت به زندگی جنسی خود پیدا می‌کنند. آنها همچنین ممکن است اضطراب، حساسیت ناراحتی روانی، عصبانیت و… را بیشتر تجربه کنند.

نحوه تشخیص یائسگی پیش‌رس

به طور کلی برای تشخیص یائسگی زودرس تنها کافی است برخی اقدامات اولیه و ساده به دستور پزشک متخصص انجام شود. مانند:

انجام تست‌های بارداری
تعیین سطح هورمون‌ها
انجام آزمایش مختلف برای شناسایی عوامل
انجام آزمایش ژنتیکی

متخصصان تنها زمانی به مشکلات یائسگی زودرس مشکوک خواهند شد که علائم یائسگی در بانوان زیر 40 سال مشاهده شود. یا زنانی که دوران قاعدگی نامنظمی تجربه کنند. آنها باید برای تشخیص این اختلال، آزمایشات لازم را انجام دهند؛ حتی برخی که بدون دوران قاعدگی هستند و نمی‌توانند باردار شوند. در این صورت برای اطمینان از اینکه بارداری دلیل قطع دوران قاعدگی نیست تست بارداری نیز توسط پزشک درخواست خواهد شد.

پس از آن سطح استروژن و هورمون محرک فولیکول تعیین می‌شود. به طور کلی برای تشخیص یائسگی پیش‌رس لازم است این اندازه‌گیر‌ها برای چند ماه، و به صورت ماهیانه انجام شود. همچنین برای کمک به متخصصان ممکن است آزمایشات اضافی انجام شود تا بتوانند علل بروز این اختلال را با دقت و اطمینان بیشتری شناسایی کنند.

بعد از آن پزشکان قادر خواهند بود خطراتی که سلامتی زنان را تهدید می‌کند شناسایی و مناسب‌ترین روش درمان یائسگی زودرس را در نظر بگیرند. برای مثال اگر متخصصی تشخیص دهد که زنی به بیماری خودایمنی یا تیروئیدیت مبتلا است به اندازه‌گیری سطح هورمون تیروئید در خون آن می‌پردازد.

همچنین اگر زنی دچار ناتوانی شناختی یا از دست دادن تعادل شود و یا یکی از نزدیکان او به یائسگی زودرس در سن کمتر از 35 سال مبتلا شده باشد آزمایشات و مشاوره ژنتیک انجام می‌گیرد. از طرفی نیز آزمایش خون برای هورمون آنتی‌مولرین که در تخمدان‌ها تولید می‌شود، می‌تواند به منظور اندازه‌گیری عملکرد تخمدان و بررسی میزان شانس بارداری پس از درمان به وسیله دارو‌های بارداری، انجام شود.

روش‌های مختلف درمان یائسگی زودرس

همانطور که می‌دانید بروز یائسگی زودتر از موعد بسیار ناراحت کننده خواهد بود. در نتیجه طبیعی است که بانوانی که به این مشکل دچار شده‌اند احساساتی مانند ناراحتی و اندوه را تجربه کنند. در زمان بروز یائسگی فرد می‌تواند برای درمان این بیماری به متخصصان مختلف مراجعه کند. متخصصانی مانند متخصص غدد، زنان و زایمان، روان‌پزشک و متخصص باروری.

به طور کلی می‌توان گفت در مواقعی که زنان به یائسگی مبتلا می‌شوند سطح استروژن در بدن آنها کم خواهد شد؛ که این امر خطرات دراز مدتی از جمله پوکی استخوان و بیماری‌های زنان و بیماری‌های قلبی را به همراه دارد. هر چند هورمون درمانی یا مصرف قرص‌های ضدبارداری برای کاهش این خطرات مفید هستند و باید تا زمان مورد نظر یائسگی استفاده شود.

اما اگر به دلیل ابتلا به سرطان‌های زنان قادر به انجام هورمون درمانی نبودید، پزشک متخصص می‌تواند درمان‌های دیگری را پیشنهاد دهد؛ که در این حالت استروژن درمانی به تراکم استخوان و تسکین علائم کمک کرده و از بروز سایر عوارض جلوگیری خواهد کرد.

از آنجایی که استروژن درمانی خطرات ابتلا به سرطان اندومتریوز یا سرطان دیواره رحم را بیشتر می‌کند؛ پیشنهاد می‌شود بانوان در کنار آن پروژسترون نیز استفاده کنند تا از این خطر در امان باشند. در این بین بانوانی که عمل جراحی به منظور برداشتن رحم انجام داده‌اند، نیازی به مصرف پروژسترون به همراه استروژن در طول درمان نخواهند داشت.

جمع‌بندی

همانطور که می‌دانید یائسگی در بین بانوان امری طبیعی است. در این دوران احتمال بارداری آنها کاهش یا به طور کامل قطع می‌شود. به طور معمول زنان بعد از شروع دهه 50 سالگی، این مرحله از زندگی را پشت سر می‌گذارند. اما در برخی مواقع بانوان امکان دارد قبل از 45 سالگی دچار یائسگی زودرس شوند.

در این مواقع علائم یائسگی پیش از موعد مانند یائسگی طبیعی است. اما بروز این بیماری مشکلات زیادی را با خود به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر، علل بروز آن قابل پیشگیری است. به همین خاطر بانوانی که احساس می‌کنند علائم خاص بروز این مشکل را دارند باید به پزشک متخصص مراجعه کرده و درمان مناسب آن را شروع کنند.

سوالات متداول

آیا یائسگی زودرس می‌تواند بر اثر استرس شدید ایجاد شود؟

خیر. استرس بر اثر فعالیت‌های روزانه یا سایر رویدادهای زندگی دلیلی برای ایجاد یائسگی پیش از موعد نخواهد بود.

آیا درمانی برای برطرف کردن یائسگی پیش از موعد وجود دارد؟

خیر. برای رفع کامل این مشکل درمانی وجود ندارد. تنها می‌توان با مراجعه به پزشک عوارض یائسگی پیش از موعد را کاهش داد.

به چه صورت خطرات ناشی از یائسگی پیش از موعد را کاهش می‌دهند؟

به طور کلی بیشتر علل بروز این بیماری غیر قابل کنترل است. تنها عامل قابل کنترل عدم استفاده از دخانیات همچون سیگار است که باعث کاهش بروز اختلال در بدن می‌شود. در غیر این صورت علل دیگر آن مثل شرایط سلامتی بدن، درمان سرطان یا جراحی در اکثر مواقع غیر قابل کنترل هستند.

آیا پس از بروز یائسگی زودرس امکان بارداری مجدد وجود دارد؟

یائسگی تاثیر منفی بر توانایی بارداری در خانم‌ها می‌گذارد. به این دلیل که بدن توانایی تخمک‌گذاری را از دست خواهد داد. با این حساب در صورت گذراندن 12 ماه متوالی بدون دوره قاعدگی، امکان بارداری در زنان وجود دارد. پیشنهاد می‌شود در این خصوص با متخصص زنان مشورت کرده و اطلاعات بیشتری بدست آورید.