دیابت بارداری

بهتر است بدانید افزایش قند خون در بارداری را به نام دیابت بارداری می شناسند. به طور معمول پس از زایمان این افزایش از بین خواهد رفت. بسیاری از بانوان در زمان بارداری در هر مرحله‌ایی از بارداری با این معضل روبه‌رو خواهند شد؛ اما معمولا در سه ماهه دوم و سه ماهه سوم شایع‌تر است. این بیماری زمانی بروز می‌کند که بدن افراد قادر به ساخت انسولین کافی نباشد. در نتیجه نیازهای بدن که در این زمان نیز بیشتر شده است، تامین نخواهد شد.

به طور کلی انسولین یکی از هورمون‌هایی است که در کنترل سطح قند خون موثر است. همچنین زمانی که ترشح می‌شود، سلول‌ها به قند مورد نیاز خود دسترسی پیدا می‌کنند و می‎توانند قند را از خون دریافت کنند. در صورتی که انسولین به طور کافی ترشح نشود باعث ایجاد دیابت در افراد مختلف می‌شود. حال اگر دیابت در زمان بارداری رخ دهد به آن دیابت دوران بارداری گفته می‌شود.

بسیاری از بانوان در مواجه با دیابت بارداری، این سوال را از خود می‎پرسند که آیا دیابت بارداری قابل کنترل است؟ باید گفت که اگر این بیماری به موقع توسط پزشک تشخیص داده شود می‌توان آن را مدیریت کرد و از عوارض احتمالی آن جلوگیری کرد. چرا که در صورت عدم پیگیری و کنترل، ممکن است برای مادر و حتی جنین زیان‌بار باشد و اثرات ناگواری را بر جا گذارد.

افراد در معرض خطر دیابت بارداری

دیابت بارداری در هر زمانی به دلایلی ممکن است بروز پیدا کند. عوامل متنوعی در ظاهر شدن آن نقش دارند؛ به طوری که اگر یک خانم باردار یکی از عواملی را که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد را داشته باشد، باید در زمان بارداری تست‌های لازم را انجام دهد تا از بروز آن اطمینان حاصل کند.

از عوامل موثر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

افرادی که سن بالای 40 سال دارند یکی از افراد پرخطر محسوب می‌شوند.
در صورتی که BMI فرد (شاخص توده بدنی) پس از محاسبه دقیق بالاتر از 30 باشد، احتمال ابتلا به دیابت در دوران بارداری فرد افزایش خواهد یافت.
اگر وزن نوازد قبلی در زمان تولد 4.5 کیلوگرم معادل 10 پوند یا بیشتر باشد.
یکی از فاکتورهایی که خطر دیابت بارداری را افزایش می‌دهد سابقه داشتن دیابت در بارداری قبلی است.
همچنین سابقه دیابت در یکی از افراد خانواده، یکی دیگر از ریسک فاکتورهای ابتلا به این بیماری خواهد بود.
برخی از نژادها بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند به طور مثال افرادی که اهل جنوب آسیا، نژاد سیاه پوست و آفریقایی-کارئیب یا خاورمیانه هستند.
در صورتی که در گذشته تحت جراحی‌های کاهش وزن یا بای پس معده قرار گرفته باشند.

علائم دیابت در دوران بارداری

بسیاری از بانوان که درگیر و نگران آن هستند که آیا به دیابت مبتلا شده‌اند یا خیر؟ ممکن است درگیر این سوال شوند که دیابت بارداری چه علائمی دارد؟ باید ذکر کرد که به طور معمول دیابت در این دوران هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد. در بیشتر موارد این بیماری با تست‌هایی که در زمان بارداری برای کنترل سطح قند خون گرفته می‌شود، توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.

با این حال برخی از افراد ممکن است علائمی از هیپرگلایسمی یا افزایش بیش از حد قند خون را تجربه کنند. یکی از نشانه‌های ابتلا به دیابت که بسیاری با آن آشنایی دارند، افزایش تشنگی غیر معمول در فرد است. در پی آن نیز ممکن است برخی با افزایش تعداد دفعات دفع ادرار که بیش از حد معمول است، مواجه شوند. اصولا هر دوی این موارد، در بیشتر افرادی که به دیابت مبتلا هستند، دیده می‌شود.

از دیگر علائمی که ممکن است در افرادی که مبتلا به دیابت بارداری هستند دیده شود، خشک شدن دهان و خستگی در طول روز است. همچنین ایجاد تاری دید در افراد از دیگر علائمی است که در بسیاری از خانم‌ها رخ می‌دهد. در برخی افراد نیز احتمال مشاهده خارش در ناحیه تناسلی و یا برفک در این ناحیه وجود دارد.

با این حال باید توجه کرد که وجود برخی از این علائم لزوما نشانه دیابت در دوران بارداری نخواهند بود. اگر فردی با هر یک از این علائم چه در زمان بارداری و چه در زمان دیگری مواجه شد، بهتر است با پزشک خود مشورت کند.

اثرات ناشی از دیابت در بارداری

دیابت بارداری مانند دیگر بیماری‌ها می‌تواند عوارضی را به جای بگذارد، اما با این وجود بسیاری از بانوان علی‌رغم داشتن دیابت در زمان حاملگی، می‌توانند نوزادان سالمی را به دنیا بیاورند. با این حال همیشه این اتفاق رخ نمی‌دهد و ممکن است که دیابت بانوان مشکلاتی را به بار آورد. البته بروز مشکل نازایی نمی‌تواند به این دلیل رخ دهد. از این رو باید این مسئله را در نظر داشت.

یکی از مشکلاتی که احتمال بروز آن در مادران دیابتی وجود دارد، بزرگ‌تر شدن نوزاد بیش از حد معمول است. بزرگ بودن جنین (ماکروزومی) در زایمان مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت، که احتمال دارد مادر نیاز به زایمان القایی و یا زایمان سزارین داشته باشد. همچنین ممکن است زایمان زودرس یعنی زایمان قبل از هفته 37 بارداری، در برخی افراد مشاهده شود.

یکی دیگر از اثرات دیابت بارداری پلی هیدرآمنیوس یا افزایش بیش از اندازه مایع آمنیوتیک در رحم مادر است. این مشکل نیز می‌تواند باعث زایمان زودرس و یا بروز مشکلاتی در حین زایمان شود. در برخی موارد مادران به دلیل دیابت حاملگی دچار پره‌اکلامپسی یا افزایش فشارخون در دوران بارداری می‌شوند، که می‌تواند عوارضی برای آنها به دنبال داشته باشد.

مرده‌زایی و ایجاد یرقان در نوزادان از دیگر اثراتی است که بسیاری می‌توان مشاهده کرد. مرده‌زایی معمولا اتفاقی نادر است اما با این حال احتمال رخ دادن آن وجود دارد. در برخی نوزادان هم به دلیل افت قند خون، پس از تولد بیماری زردی پوست و چشم یا همان یرقان مشاهده می‌شود؛ که در برخی موارد نیاز به درمان در بیمارستان خواهد بود.

درمان‌های لازم برای دیابت دوران بارداری

اگر مادران به دیابت بارداری مبتلا شوند، طبیعی است که در طول حاملگی خود این نگرانی را داشته باشند که چگونه دیابت بارداری را کنترل کنیم؟ با کنترل سطح قند خون معمولا می‌توان مشکلات ناشی از آن را کاهش داد. تغییر رژیم غذایی و فعالیت‌های بدنی از مواردی است که می‎تواند قند خون مادران باردار را با آن کنترل نمود. از فعالیت‌هایی که در این دوران می‌توان انجام داد، باید به پیاده روی، شنا و یوگای دوران حاملگی اشاره نمود؛ که تاثیر بسزایی در کنترل قند خون مادران دارند.

البته بهتر آن است که مادران باردار پیش از هر اقدامی به پزشک متخصص مراجعه نموده و اطلاعات لازم را از ایشان دریافت کنند. سپس زیر نظر ایشان، مراقبت‌های لازم را انجام دهند. در صورتی که با انجام فعالیت‌های گفته شده قند خون کنترل نشود؛ پزشک برای درمان دیابت بارداری ممکن است از دارو و یا انسولین استفاده کند. برای درمان دیابت در این دوران از هر دارویی نمی‌توان استفاده کرد؛ چرا که امکان دارد بر روی جنین اثر گذاشته و عوارض زیان‌باری به همراه داشته باشد.

حالا سوال اینجاست که بهترین داروی دیابت بارداری چیست؟ بهترین دارویی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد، متفورمین است. به طوری که معمولا همراه یا بعد از صرف غذا تا سه بار در روز مصرف می‌شود. در صورتی که بدن مادر به این دارو پاسخی ندهد و یا عوارضی را نشان دهد، پزشک استفاده از انسولین را توصیه می‌کند. مقدار و نحوه استفاده از انسولین توسط پزشک به بیمار اطلاع داده خواهد شد.

جمع‌بندی

دیابت بارداری از جمله مشکلاتی است که برخی از مادران در دوران حاملگی با آن درگیر هستند. به طوری که می‌تواند یکی از تجربه‌های سخت آن‌ها در دوران حساس زندگیشان محسوب شود. همچنین امکان دارد که مشکلاتی برای آن‌ها به وجود آورد. به طور کلی باید بیان کنیم که دیابت، به دو صورت در خانم‌ها وجود دارد. دیابتی که مربوط به قبل از بارداری بوده و در طول بارداری هم ادامه پیدا می‌کند؛ و دیابتی که بعد از بارداری در مادران ایجاد می‌شود.

خانم دکتر میترا عبدلی در مطب خود، خدمات درمانی بسیاری در این زمینه به بیماران خود ارائه می‌دهد. ایشان در مراقبت‌های قبل از بارداری که انجام می‌دهند و آزمایشاتی که از بیماران خود درخواست می‌کنند، اقدام به تشخیص بیماری دیابت قبل از بارداری در مادران می‌نمایند. سپس این مشکل را در خانم‌ها درمان نموده و پس از کنترل قند خون ایشان، اجازه بارداری به خانم‌ها داده می‌شود.

اگر مراقبت‌های قبل از بارداری برای کنترل دیابت موثر واقع شود، بعد از بارداری هم این مراقبت‌ها رعایت خواهد شد. اما اگر فردی بعد از بارداری درگیر دیابت شود، بسته به آزمایشات و مراقبت‌هایی که توسط پزشک انجام می‌شود، می‌توان نسبت به آن اطلاع کسب کرد. حال اگر بیمار به دیابت بارداری مبتلا شده باشد، پزشک اقدامات درمانی لازم را انجام خواهد داد.

این نوع افراد که به دیابت بارداری مبتلا شده‌اند، نیاز به یکسری مراقبت‌های خاص دارند، که هم برای مادر و هم برای جنین باید انجام شوند. می‌توان تمامی این مراقبت‌ها را چه قبل از بارداری و چه در حین بارداری، در مطب دکتر میترا عبدلی متخصص زنان و زایمان، با اطمینان انجام داد.

سوالات متداول

آیا مصرف قند ممکن است باعث دیابت بارداری شود؟

مصرف بیش از اندازه کربوهیدرات و قند در دوران حاملگی شانس ابتلا به دیابت در این دوره و پره‌اکلامپسی را در مادر، بالا خواهد برد. همچنین ممکن است که کودک در مراحل بعدی از زندگی خود، اضافه وزن را نیز، تجربه کند.

آیا ابتلا به دیابت در دوران حاملگی، یک بارداری پر خطر محسوب می‌شود؟

بله. به دلیل اینکه ابتلا به دیابت در این دوران، عوارضی در دوره حاملگی و حین زایمان ایجاد می‌کند و همچنین احتمال ابتلا به پره اکلامپسی را نیز، در این افراد افزایش خواهد داد.

در چه صورت ممکن است از انسولین برای درمان دیابت بارداری استفاده شود؟

در صورتی که بیمار به متفورمین پاسخ ندهد و به اندازه کافی قند خون کاهش نیابد و همچنین در صورتی که بیمار نتواند متفورمین مصرف کند. به این دلیل که امکان دارد عوارضی برای مادر به دنبال داشته باشد بهتر است که از انسولین برای کاهش قند خون استفاده شود. مصرف انسولین تنها توسط پزشک تجویز خواهد شد.

در زمان حاملگی، بهترین رژیم دیابت بارداری چگونه است؟

بهتر است وعده‌های غذایی به طور منظم رعایت شود و همچنین از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین که حاوی قند فراوان هستند پرهیز شود. استفاده از غذاهایی با نشاسته پایین مثل برنج قهوه‌ایی، نان سبوس‌دار، حبوبات و … نیز می‎تواند در این زمینه موثر باشد.

آزمایش لازم برای تشخیص و کنترل دیابت حاملگی به چه صورت است؟

آزمایش مورد نیاز آزمایش خون در صبح است، که شامل دو نوبت است. قابل توجه است که قبل از آن حدود 8 تا 10ساعت باید هیچ غذا و نوشیدنی مصرف نشود. پس از تست اول یک نوشیدنی گلوگز به بیمار داده خواهد شد و سپس باید 2 ساعت استراحت کند و پس از آن نمونه بعدی گرفته خواهد شد. این روش کمک خواهد کرد تا نحوه برخورد بدن با افزایش قند خون بررسی شود.